Śmierć osoby bliskiej pociąga za sobą wiele skutków prawnych co do dalszych losów spuścizny pozostawionej przez zmarłego. W części dotyczącej spadków, polskie prawo cywilne reguluje kwestie tak ważne, jak: prawo do zachowku, sposób sporządzenia ważnego i skutecznego testamentu czy dziedziczenie z ustawy. Jednym z takich podstawowych aspektów prawa spadkowego jest wiedza na temat odrzucenia spadku – nie należą bowiem do rzadkości sytuacje, kiedy zmarły pozostawia po sobie jedynie długi, których potencjalni spadkobiercy chcą za wszelką uniknąć.
Otwarcie spadku – co oznacza?
Otwarcie spadku to moment śmierci danej osoby, za którą uznaje się datę widniejącą w akcie zgonu. Wówczas prawa i obowiązki spadkodawcy przechodzą na jego spadkobierców, a ci stają się właścicielami majątku spadkowego, tak praw (np. własność nieruchomości), jak obowiązków (pozostawione długi).
Odrzucenie spadku – kto jest do tego uprawniony?
Choć z chwilą śmierci spadkodawcy, nabycie spadku następuje z mocy prawa, nie ma ono charakteru ostatecznego. Polskie prawo spadkowe pozwala w określonym w przepisach terminie złożyć co do spadku oświadczenie:
- o przyjęciu spadku wprost,
- o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza,
- o odrzuceniu spadku.
Odrzucić spadek może każdy spadkobierca oraz osoba, na rzecz której spadkodawca uczynił zapis (czyli postanowił np. o nabyciu przez tę osobę danego przedmiotu z chwilą otwarcia spadku). Co ważne, nie ma znaczenia, czy taka osoba dziedziczy z ustawy, czy z pozostawionego przez zmarłego testamentu.
Jak można odrzucić spadek?
Spadkobierca może złożyć oświadczenie o odrzucenia spadku na dwa sposoby:
- we właściwym sądzie rejonowym (właściwość miejscową takiego sądu ustala się według miejsca zamieszkania lub pobytu spadkobiercy,
- przed notariuszem, który przesyła niezwłocznie takie oświadczenie wraz z załącznikami do sądu spadku, czyli sądu ostatniego zwykłego miejsca pobytu spadkodawcy.
Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć ustnie (wówczas sporządzany jest protokół) lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym (może to zrobić notariusz). Możliwe jest również złożenie oświadczenia przez pełnomocnika – pełnomocnictwo powinno zostać sporządzone w formie pisemnej z podpisem urzędowo poświadczonym.
Odrzucenie spadku powoduje, że spadkobierca jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku, wobec czego nie odpowiada za długi spadkowe i nie czerpie żadnych korzyści ze spadku.
Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Prawidłowo sporządzone oświadczenia o odrzuceniu spadku powinno zawierać:
- imię i nazwisko spadkodawcy,
- datę i miejsce śmierci spadkodawcy,
- miejsce ostatniego zamieszkania spadkodawcy,
- tytuł powołania do spadku (np. testament),
- treść oświadczenia o odrzuceniu spadku.
Spadkobierca powinien również wymienić wszelkie wiadome mu osoby należące do kręgu spadkobierców ustawowych oraz wiadome mu testamenty i dane dotyczące ich treści oraz miejsca przechowania.
Co należy dołączyć do oświadczenia o odrzuceniu spadku?
Zgodnie z art. 641 § 3 k.p.c., do oświadczenia o odrzuceniu spadku zawsze należy dołączyć wypis aktu zgonu spadkodawcy albo prawomocne orzeczenie sądowe o uznaniu za zmarłego lub o stwierdzeniu zgonu.
Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku?
Oświadczenie o odrzuceniu spadku należy złożyć najpóźniej w terminie sześciu miesięcy liczonych od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o nabyciu spadku. W przeciwnym razie uznaje się, że spadkobierca przyjmuje spadek z dobrodziejstwem inwentarza.
Czy można się rozmyślić po złożeniu oświadczenia o odrzuceniu spadku?
Co do zasady, oświadczenie o odrzuceniu spadku nie może zostać odwołane, chyba że zostanie ono złożone pod wpływem błędu lub groźby. Czasami podnosi się, że można uchylić się od skutków oświadczenia złożonego pod wpływem podstępu. W takiej sytuacji uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia musi nastąpić przed sądem, przy czym spadkobierca musi wówczas jasno wskazać, czy spadek przyjmuje. Uchylenie się od skutków oświadczenia o odrzuceniu spadku musi zostać zatwierdzone przez sąd.
Co zrobić, jeśli nie złoży się oświadczenia w terminie?
Skutki niedochowania terminu sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o otwarciu spadku można odwrócić jedynie wówczas, jeśli niezłożenie oświadczenia miało miejsce pod wpływem błędu czy groźby. Sposób postępowania jest taki sam, jak przy samym złożeniu oświadczenia pod wpływem
błędu czy groźby.
Czy odrzucenie spadku może okazać się bezskuteczne?
Tak. Jeśli spadkobierca odrzuci spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, wówczas każdy z nich, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, ma prawo domagać się uznania odrzucenia spadku za bezskuteczne w stosunku do niego. Wierzyciel ma na to sześć miesięcy od chwili powzięcia wiadomości o odrzuceniu spadku, ale nie później niż trzy lata od odrzucenia spadku.
Kancelaria Adwokacka Adwokat Karoliny Cichockiej – Bieniek specjalizuje się i świadczy kompleksowe usługi w sprawach z zakresu prawa spadkowego. Moim celem jest rzeczywista pomoc i rozwianie wątpliwości wynikających nie tylko z zawiłości przepisów dotyczących spadków, ale również często złożonych i niejasnych sytuacji rodzinnych. Jeżeli potrzebujesz profesjonalnej i rzetelnej pomocy doświadczonego adwokata – skontaktuj się z Kancelarią.
