Stosunkowo często zwracają się do mnie rodzice, którzy poszukują odpowiedzi na pytanie – czy alimenty zasądzone na rzecz dziecka prawomocnym wyrokiem sądu da się zmienić poprzez ich podwyższenie lub obniżenie? Czy też jest to kwota stała, niezmienna aż do momentu usamodzielnienia się dziecka?
Art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewiduje możliwość zmiany wysokości ustalonego wcześniej obowiązku alimentacyjnego. Jest to rozwiązanie słuszne, ale przede wszystkim – logiczne. Oczywistym jest bowiem, że potrzeby uprawnionego, tj. dziecka oraz możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (czyli najczęściej rodzica) ulegają zmianie na przestrzeni lat. Trudno wymagać, aby alimenty zasądzone na rzecz trzyletniego dziecka były wystarczające dla pokrycia potrzeb nastolatka. Może się również spełnić scenariusz, w którym rodzic obowiązany do alimentacji popadnie w tarapaty finansowe i nie będzie w stanie płacić alimentów w zasądzonej kwocie.
Wspomniany wyżej przepis stanowi, że zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego można żądać w razie zmiany stosunków. Co jednak mamy rozumieć przez „zmianę stosunków”? Najprościej mówiąc – jest to taka zmiana okoliczności w życiu uprawnionego lub zobowiązanego, od których zależy istnienie i zakres obowiązku alimentacyjnego. Co istotne – zmiana ta musi wystąpić po wydaniu orzeczenia określającego wysokość alimentów na rzecz dziecka.
Podstawą ustalenia wysokości alimentów są z jednej strony usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, z drugiej zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego (art. 135§1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Zmiana jednego z tych elementów daje możliwość ubiegania się o zmianę wysokości świadczenia.
Możemy sobie wyobrazić dwie konfiguracje:
1. zwiększeniu uległy potrzeby uprawnionego (np. dziecko rozpoczęło edukację, pojawiła się konieczność stałego leczenia i przyjmowania leków) albo zwiększyły się możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego (np. poprzez zdobycie nowych, atrakcyjnych kwalifikacji zawodowych, awans skutkujący znaczną podwyżką) – wówczas zasadne jest domaganie się przez uprawnionego podwyższenia alimentów na jego rzecz,
2. potrzeby uprawnionego zmniejszyły (np. poprzez zmianę placówki edukacyjnej z prywatnej na państwową) się albo pogorszyła się sytuacja materialna i majątkowa zobowiązanego (problemy zawodowe i zdrowotne, konieczność alimentacji innych członków rodziny) – w tej sytuacji słuszne jest wystąpienie przez zobowiązanego z powództwem o zmniejszenie wysokości obowiązku alimentacyjnego.
Jak wygląda to w praktyce? Zmiany wysokości alimentów dokonuje się poprzez złożenie pozwu do właściwego sądu rejonowego. Stronami są z jednej strony uprawniony (jeżeli jest małoletni – wówczas jest reprezentowany przez przedstawiciela ustawowego, tj. rodzica), z drugiej zaś – zobowiązany (tj. drugi rodzic).
Oczywiście Sądowi nie wystarczy zapewnienie jednej ze stron o zmianie sytuacji. Takie fakty należy wykazać, aby Sąd miał realną szansę porównania sytuacji obecnej ze stanem, który istniał w momencie wydania orzeczenia ustalającego dotychczasową wysokość alimentów. Przy czym Sąd dokona analizy porównawczej zarówno uprawnionego, jak i zobowiązanego.
Więcej o samym pozwie o zmianę wysokości świadczenia alimentacyjnego w kolejnym wpisie.
